तारतम्याच्या यादीत दिवसागणिक वाढ होतेच आहे. तारतम्य म्हणजे experience म्हणा किवा हुशारी (wisdom) म्हणा किवा judgement म्हणा. पण आयुष्याच्या कोणत्या क्षणी कोणता निर्णय घ्यायचा किवा घ्यायचा नाही आणि तो निर्णय घेणे अथवा न घेणे हे योग्य की अयोग्य  हे त्या निर्णय घेतानाच्या issue वर अवलंबून आहे. जर तो issue किवा ती situation आपण आधी फेस केलेली असेल तर आपण त्या given situation मध्ये so called तारतम्याने वागू शकतो किवा वागू शकण्याची शक्यता आहे. पण जर तो issue किवा ती situation आपल्या साठी सर्वतोपरी नवीन असेल, आपण त्या बद्दल पुर्णपणे अनभिज्ञ असू तर मग तारतम्य (wisdom) , specific to that situation, म्हणजे काय  असा प्रश्न पडू शकतो. अशा परिस्थितीत घेतलेला निर्णय हा सर्वतोपरी fluke असू शकतो किवा gut-feel वर घेतलेला एक चांस असू शकतो किवा दुसऱ्याच्या अनुभवावर आधारित देखील असू शकतो. पण जर का तो दुसऱ्याच्या अनुभवावर आधारित असेल तर तिथे तुमचं तारतम्य तुम्ही वापरलं असं म्हणू शकत नाही कारण तुम्ही दुसऱ्याचा ready-made निर्णय घेत आहात. तुमची हुशारी इतकीच की तुम्ही दुसऱ्याचा experience, निर्णय जसा च्या तसा copy केला. आणि त्यात काही वावगं आहे असं मी म्हणत नाही. पण मग याचाच अर्थ तारतम्याचा आणि वयाचा तसं पाहता काही संबंध नाही कारण तुम्ही कितीही मोठे झालात वयाने पण जर तुम्ही situations जर कमी handle केल्या असतील (तुमच्या वयाच्या मनाने) तर मग तुमच्या कडे तारतम्य देखील कमी असेल कदाचित. मी कदाचित या करता म्हणतो आहे कारण जे काही असेल ते फार थोडं स्वतःच आणि बराचसं उसनं असेल बहुदा. म्हणजेच तारतम्य ही फार relative गोष्ट आहे. त्याचा वयाशी, तुम्ही स्त्री-पुरुष असण्याशी किवा तुमच्या धर्माशी तसा सबंध नाही. ज्याच्या कडे ते ज्या गोष्टींसाठी आहे तो त्याचा खरा मालक आहे. तारतम्य share करता येईल पण ते त्याच intensity नि दुसऱ्या पर्यंत पोहोचेल याची काही guarantee नाही.  म्हणजेच तुम्ही कोणाला तारतम्याने वागायचे सल्ले दिले किवा तसं दटावलं तरीही ते behavior त्याच्या तारतम्याच्या यादीत आधीच असायला हवं तरच तो so called तारतम्याने वागू शकेल, नाही तर तुम्हाला ते त्याला सांगावं लागेल, share करावं लागेल. म्हणुनच मला असं वाटत की कुणाला ही तारतम्याने वागायचा सल्ला देण्या अगोदर एकदा just विचार करून बघायला हवा की ते त्या कडे आहे का किवा नाही. आणि ते त्याच्या वयावरून तर नक्कीच judge करायची चुक करू नये.

However इतकं सगळं analysis-paralysis करायचं कारण एकच की तारतम्य, माझ्या मते, ही स्वतःच्या experiences नी develop करण्याचं एक soft-skill आहे.आणि ते चुकेचे निर्णय किवा ठेच लागत मिळवलं की चं जास्त दीर्घ काळ टिकतं आणि उपयोगी पडतं असं माझं मत आहे आणि experience देखील. याच आशयाची एक कविता सुचली होती मागे, ती खाली दिलेली आहे. Hope so, तुम्हाला ती आवडेल.

तारतम्य

व्याख्या बहुदा बदलायला हवी
जागाच नवीन शोधायला हवी
सूर्य दिसेलही कदाचित नव्या जागेवरून
मग वाटणारही नाही कि जावे मागे फिरून
आणि जर दिसलाच सूर्यास्त तर मात्र संचित समजावे
मार्गातला एक खडक लंघून मार्गस्त व्हावे
पण कुठे बदलावी व्याख्या हे नाही तितके सौम्य
चुकलेल्या व्याख्या भोगल्यावर जे येते ते तारतम्य…!


सारंग कुसरे